Mediacja w sprawach o rozwód, czyli jak porozumieć się w sprawie o rozwód?
Często spotykam się z pytaniami czy jest możliwa mediacja między małżonkami jeszcze przed skierowaniem sprawy o rozwód do sądu? A jeżeli tak, to jak zainicjować taką mediację? Rozwód w walce sądowej często eskaluje konflikt między małżonkami, wzmaga wzajemną niechęć małżonków i wpływa na późniejsze zaostrzenie relacji między małżonkami. Jest to tym bardziej niekorzystne dla małżonków, gdy małżonków łączą dzieci, które często niestety stają się ofiarami konfliktów swoich rodziców. Tym samym jeśli istnieje choćby cień szansy na wypracowanie porozumienia między małżonkami warto skorzystać z mediacji. Ja nazywam się Paulina Chebel, jestem adwokatem i mediatorem sądowym wpisanym na listę stałych mediatorów prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie i serdecznie zapraszam do lektury artykułu.
Mediacja jeszcze przed skierowaniem sprawy o rozwód do sądu? Tak, małżonkowie mają taką możliwość
W sprawie o rozwód, małżonkowie mogą skorzystać z mediacji jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu, bądź też już w toku postępowania rozwodowego. Małżonkowie w przypadku podjęcia decyzji o rozwodzie, mogą skorzystać z mediacji jeszcze przed skierowaniem pozwu o rozwód do sądu. Wówczas będzie to tzw. mediacja prywatna (pozasądowa). Mediacja przedsądowa ma taki sam walor prawny jak mediacja sądowa, czyli taka która jest prowadzona na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.
Jak małżonek może wszcząć taką mediację?
Może być tak, że jeden z małżonków, widząc szansę na uregulowania spornych kwestii w mediacji i godząc się na mediację może złożyć do mediatora wniosek o przeprowadzenie mediacji. Wówczas do prowadzenia mediacji niezbędna jest jednak zgoda drugiego małżonka, gdyż jedną z zasad mediacji jest jej dobrowolność.
Jak to zrobić i jaka jest treść wniosku o przeprowadzenie mediacji?
Wniosek o przeprowadzenie mediacji – krok po kroku
I. W pierwszej kolejności małżonek musi sporządzić wniosek o przeprowadzenie mediacji i skierować go do wybranego przez wybranego mediatora.
Zgodnie z art. 1837 k.p.c. wniosek o przeprowadzenie mediacji powinien zawierać:
- oznaczenie stron, czyli w sprawie o rozwód oznaczenie małżonków między którymi ma zostać przeprowadzona mediacja,
- dokładnie określone żądanie, czyli określenie, jakiej sprawy ma dotyczyć mediacja, np. że małżonek wnosi o przeprowadzenie mediacji w sprawie o rozwód
- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie,
- podpis strony składającej wniosek oraz
- wymienienie załączników
II. Następnie tak sporządzony wniosek o przeprowadzenie mediacji małżonek, który go sporządził musi nadać na poczcie na adres drugiego małżonka, przy czym bardzo ważne aby zachować dowód doręczenia tej przesyłki, gdyż to będzie potrzebne małżonkowi do następnego kroku.
III. Kolejnym krokiem jest wysłanie do wybranego mediatora wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiemu małżonkowi.
Wszczęcie mediacji przez małżonka następuje co do zasady z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie. Co do zasady, gdyż prawo przewiduje od tego wyjątki.
Kiedy mimo doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji wraz z dowodem nadania drugiemu małżonkowi przez małżonka, mediacja nie zostanie wszczęta?
Mediacja mimo doręczenia wniosku, o którym mowa powyżej wraz z dowodem nadania jego odpisu drugiej stronie, nie zostanie wszczęta, jeżeli:
1) stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji;
2) strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji;
3) strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora;
4) strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację.
W praktyce w sprawach rozwodowych, czy generalnie w sprawach rodzinnych gdzie małżonkowie nie zawierają umów o mediację, i wszczęcie mediacji wymaga wniosku, mediacja nie zostanie wszczęta gdy drugi małżonek, otrzymując wniosek o przeprowadzenie mediacji nie wyrazi zgody na mediację.
Jeżeli małżonek wyrazi zgodę na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek o przeprowadzenie mediacji, wówczas zostaje zawarta umowa o mediację, na podstawie której jest prowadzone postępowanie mediacyjne.
Mediacja może być też prowadzona wówczas gdy małżonkowie wspólnie jeszcze przed wszczęciem sprawy rozwodowej podjąć decyzję, że chcą poddać się mediacji i wypracować w ten sposób porozumienie w spornych kwestiach. Jeżeli istnieje zgodna wola małżonków w tym zakresie wówczas małżonkowie mogą udać się razem od mediatora i wspólnie złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji.
Co małżonkowie mogą uzgodnić w mediacji?
Mediacja może okazać się właśnie środkiem na porozumienie małżonków w sprawie o rozwód, na podjęcie rozmowy, próbą polubownego ustalenia przez małżonków sposobu rozstania i uregulowania kwestii spornych rozstania
Sama decyzja o rozwodzie pociąga za sobą konieczność podjęcia dalszych decyzji odnoszących się do uregulowania kwestii dotyczących funkcjonowania rodziny już po rozwodzie, na przyszłość, o których będzie orzekał sąd w wyroku rozwodowym.
Sąd orzekając rozwód w wyroku rozwodowym orzeka czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, chyba, że małżonkowie zgłoszą zgodne żądanie ażeby sąd zaniechał orzekania o winie.
Ponadto jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci to wówczas sąd w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o:
- władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków,
- miejscu zamieszkania dziecka po rozwodzie,
- kontaktach rodziców z dzieckiem (chyba, że małżonkowie złożą zgodny wniosek ażeby sąd nie orzekał o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem)
- o alimentach na rzecz dziecka, tj. w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka,
A nadto jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.
Co do zasady, każda z tych kwestii, o której rozstrzyga sąd w procesie o rozwód może zostać uregulowana w treści pisemnego porozumienia rozwodowego przed mediatorem, a następnie wraz z pozwem o rozwód złożonym przez któregokolwiek z małżonka przedłożona w sądzie do zatwierdzenia. Bowiem pamiętać należy, że etap sądowy jest konieczny do rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Małżonkowie nie mogą rozwiązać małżeństwa przez rozwód podczas mediacji, niemniej jednak wypracowane podczas mediacji porozumienie, jeszcze przed skierowaniem sprawy o rozwód do sądu co do kwestii, o których rozstrzyga sąd w wyroku rozwodowym, czyli wskazanych powyżej, znacząco wpływa na skrócenie czau trwania postępowania rozwodowego w sądzie oraz pozwala na uregulowania kwestii rodzinnych przez samych małżonków, przez podjęte przez nich ustalenia, hamując eskalację konfliktu.
Zauważyć należy, że proces o rozwód w sądzie ogranicza się do wymiany pism procesowych z żądaniami małżonków, bardzo często bez uprzedniej bezpośredniej rozmowy małżonków, która mogłaby pomóc w osiągnięcia porozumienia i zrozumieniu swoich żądań procesowych. Tymczasem mediacja właśnie umożliwia małżonkom rozmowę w obecności bezstronnego i neutralnego mediatora.
Możliwość wypracowanego porozumienia chociaż w jakimś zakresie
Jeśli małżonkom uda się wypracować podczas rozmowy w mediacji choćby częściowo wspólnego, jednolitego stanowiska, to wówczas możliwe jest sporządzenie porozumienia rozwodowego w takim ustalonym zakresie i przedstawienie go do sądu wraz z pozwem o rozwód. Małżonkowie mogą np. porozumieć się co do uregulowania kontaktów z dzieckiem jednego z rodziców, czy miejsca zamieszkania dziecka po rozwodzie, a już w zakresie alimentów nie. Konsekwencją tego będzie to, że kwestia wysokości alimentów będzie rozstrzygnięta przez sąd w wyroku rozwodowym po przeprowadzeniu postępowania dowodowego.
Co jeżeli strony nie wypracują porozumienia podczas mediacji?
Mediacja jest procesem dobrowolnym, małżonkowie mogą w każdej chwili zrezygnować z mediacji, nie zawierając żadnego porozumienia w tym zakresie. Jeżeli mediacja nie zakończy się porozumieniem małżonków to wówczas sprawa trafi do sądu i tam zostanie w całości rozpoznana i wówczas to sąd będzie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego rozstrzygał o kwestiach, które muszą zostać zawarte w wyroku rozwodowym.
Małżonkowie muszą pamiętać o tym, że kierując sprawę o rozwód do sądu, to sąd rozstrzygnie ostatecznie wszystkie kwestie sporne, a małżonkowie nie mają już wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie sądu.
Poufność tego o czym małżonkowie rozmawiali podczas mediacji
Pamiętać należy, że postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Mediator i strony – małżonkowie biorący udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Małżonkowie nie mogą powoływać się w toku postępowania przed sądem na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym, a ewentualne złamanie tej zasady i powołanie się na takie propozycje jest bezskuteczne. Mediator nie może był świadkiem, co do faktów, o których dowiedział się podczas mediacji.
Mediacja w toku postępowania o rozwód w sądzie
Jeżeli małżonkowie nie zdecydują się na mediację przedsądową wówczas mogą skorzystać z mediacji również już po skierowaniu pozwu o rozwód do sądu, czyli w trakcie sprawy o rozwód. Wówczas jest to mediacja tzw. sądowa. Gdy sprawa o rozwód jest już w sądzie w toku, do mediacji małżonkowie mogą zostać skierowani na podstawie prawomocnego postanowienia sądu, oczywiście za zgodą obojga małżonków na mediację. Nadto małżonkowie w trakcie procesu o rozwód mogą też sami z własnej inicjatywy zasygnalizować sądowi zamiar skorzystania z mediacji, wnosząc o skierowanie ich do mediacji przez sąd.
Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.
! Co ważne gdy sprawa o rozwód jest już w toku w sądzie sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania sądowego.
Ile trwa mediacja sądowa w trakcie postępowania rozwodowego?
Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Jednak na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego.
Wybór mediatora
Strony mogą dokonać wyboru mediatora. Jeżeli strony nie dokonały wyboru osoby mediatora, sąd, kierując strony do mediacji, wyznacza mediatora mającego odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach danego rodzaju, biorąc pod uwagę w pierwszej kolejności stałych mediatorów.
Koszty mediacji sądowej
Zasadą jest, że koszty mediacji sądowej – tj. wynagrodzenie mediatora i wydatki mediatora związane z przeprowadzeniem mediacji ponoszą strony mediacji – małżonkowie w częściach równych, chyba że ustalą inny zakres rozliczeń. O tym ile kosztuje mediacja sądowa, w tym o możliwości złożenia przez małżonka wniosku o zwolnienie od kosztów mediacji prowadzonej na podstawie postanowienia sądu przeczytasz w artykule pt. „Ile kosztuje mediacja?”.
Jeżeli strony nie wypracują porozumienia w mediacji sądowej, albo jedynie w określonym zakresie, wówczas sprawa o rozwód i żądania z nią związane małżonków będą w całości albo w określonym zakresie rozstrzygane przez sąd w wyroku rozwodowym po przeprowadzeniu postępowania dowodowego.
Adwokat, mediator sądowy Paulina Chebel
