Alimenty na dziecko od dziadków,
czyli kiedy dziadkowie będą zobowiązani do płacenia alimentów na swojego wnuka?
Zgodnie z prawem to rodzice są w pierwszej kolejności zobowiązani do wykonywania swojego obowiązku alimentacyjnego względem dziecka. Niemniej w określonych stanach faktycznych i po spełnieniu określonych warunków jest możliwość, żeby alimentów dochodzić od osób zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności, czyli od dziadków dziecka. Ja nazywam się Paulina Chebel, jestem adwokatem i zapraszam do artykułu dotyczącego tematu alimentów na dziecko od jego dziadków.
Kiedy można żądać alimentów na dziecko od jego dziadków? Kiedy dziadkowie będą zobowiązani do płacenia alimentów na swojego wnuka?
Zgodnie z treścią art. 128 k.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Odróżnić jednak należy tzw. potencjalny obowiązek alimentacyjny, który pojawia się wraz z powstaniem stosunku rodzinnoprawnego dziecko – dziadkowie, od jego skonkretyzowanej formy przejawiającej się w uzyskaniu roszczenia o zapłatę alimentów. Roszczenie to pojawia się dopiero w przypadku zaistnienia określonych w ustawie przesłanek po stronie uprawnionego do alimentów w dalszej kolejności i po stronie zobowiązanego dziecka.
Zgodnie bowiem z art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
„Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami„.
Dziadkowie dziecka należą właśnie do kręgu osób zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności, w rozumieniu wyżej powołanego przepisu.
Przesłanki obowiązku alimentacyjnego dziadków wobec wnuka
W przedmiocie przesłanek obowiązku alimentacyjnego dziadków wobec wnuków wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 1966 r., sygn. akt III CR 89/66 oraz w wyroku z dnia 22 kwietnia 1974 r. III CRN 66/74 wskazując, że: Obowiązek utrzymania i wychowania dzieci ciąży przede wszystkim na jego rodzicach. Oznacza to jeśli jedno z rodziców nie żyje, albo jeśli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego – obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczywa w zasadzie na drugim z rodziców. Dopiero gdy zostanie ustalone, że drugi rodzic, pozostały przy życiu mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku – w grę wchodzi subsydiarny obowiązek dalszych krewnych dziecka, w tym właśnie w szczególności dziadków dziecka (art. 128 i 129 k.r.o.).
Zatem obowiązkiem alimentacyjnym mogą zostać obciążeni dziadkowie dziecka, po spełnieniu przesłanek, tj. gdy:
I. nie ma osoby zobowiązanej do alimentów w bliższej kolejności np. rodzice dziecka nie żyją,
II. gdy osoba zobowiązana w bliżej kolejności do alimentów, tj. żyjący rodzic dziecka nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi (mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych) lub
III. gdy uzyskanie od takiego rodzica na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami
IV. a ponadto, niezależnie od powyższego obowiązek alimentacyjny zobowiązanych do alimentów w dalszej kolejności, w tym dziadków uzależniony od pozostawania osoby uprawnionej, tj. wnuka w niedostatku wobec brzmienia art. 133 § 2 k.r.o., tj. faktu, że z powodu nie wykonywania obowiązku alimentacyjnego z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku.
Zgodnie bowiem art. 133 § 1 i 2 k.r.o. „Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. § 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku„. Zatem zgodnie z treścią art. 133 § 2 k.r.o. konieczną przesłanką dla powstania tego roszczenia o zapłatę jest to aby uprawniony znajdował się w niedostatku. Niedostatek jest przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego we wszystkich przypadkach poza tym, gdy alimentów żąda dziecko od rodziców.
Przez pojęcie niedostatku należy rozumieć taką sytuację materialną, w której osoby uprawnione nie mogą w pełni zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania na podstawowym poziomie.
Zatem jak podkreślił Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w wyroku z dnia 9 listopada 2017 r., sygn. akt IV Ca 950/17: „W obowiązującym porządku prawnym, w sytuacji, gdy jeden z rodziców nie jest w stanie alimentować swych dzieci, lub też tego nie czyni, o ile drugi z rodziców zapewnia swym dzieciom niezbędne środki utrzymania i wychowania, nie powstaje obowiązek alimentacyjny osób zobowiązanych w dalszej kolejności, w tym dziadków. Bez znaczenia przy tym pozostaje okoliczność, że drugi z rodziców wypełnia swe obowiązki znacznym nakładem sił. Kluczową kwestia przy ustaleniu obowiązku alimentacyjnego osób zobowiązanych w dalszej kolejności jest przede wszystkim ustalenie, czy uprawnieni znajdują się w niedostatku. Na gruncie przedmiotowej sprawy jak słusznie zauważył to Sąd Rejonowy taka sytuacja nie ma miejsca. Dzięki staraniom matki małoletnich ich wszelkie potrzeby są zaspokajane. Tak naprawdę matka zapewnia im nawet więcej niż tylko podstawowe potrzeby, bo również zajęcia dodatkowe czy wyjazdy wakacyjne.„
Reasumując pamietać należy, że obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych jest określany jako „subsydiarny”. Oznacza to, że sąd będzie mógł zasądzić alimenty od dziadków na rzecz dziecka, jeżeli oboje rodzice nie są w stanie spełniać takiego obowiązku. Zatem obowiązek osób zobowiązanych do alimentów w dalszej kolejności względem dziecka, czyli właśnie np. dziadków względem wnuka powstanie dopiero wówczas, gdy drugi rodzic nie jest w stanie – w całości lub w części zadośćuczynić obowiązkom alimentacyjnym względem dziecka i z tego powodu mogłoby się one znaleźć w niedostatku, tj. mianowicie być pozbawionym zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb na podstawowym egzystencjalnym poziomie. Jeśli jedno z rodziców jest np. z uwagi na niepełnosprawność, ciężką chorobę jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego – obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci – spoczywa w pierwszej kolejności w zasadzie na pozostałym rodzicu. Dopiero gdyby zostało ustalone, że drugi z rodziców – mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych – nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka, to wówczas aktualizują się przesłanki subsydiarnego obowiązki dalszych krewnych, w tym dziadków dziecka.
Pozew o alimenty przeciwko dziadkom dziecka
Chcąc dochodzić alimentów na dziecko od dziadków należy wytoczyć powództwo wobec zobowiązanego w dalszej kolejności
Zakres obowiązku alimentacyjnego dziadków względem dziecka
Do obowiązku alimentacyjnego zobowiązanych w dalszej kolejności, czyli właśnie dziadków ma zastosowanie art. 135 k.r.o., określający zakres obowiązku. Zatem wysokość alimentów jakich może żądać wnuk od dziadków zależeć będzie do uzasadnionych potrzeb uprawnionego dziecka oraz od możliwości majątkowych zobowiązanego do alimentów babci czy dziadka dziecka, czyli np. od tego jakie mają dochody z tytułu emerytury, renty, jaki jest ich stan zdrowia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku SN z 8.10.1976 r., III CRN 205/76: „Obowiązek alimentacyjny dziadka nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, mogą oni bowiem być zobowiązani jedynie do takich świadczeń na jakie pozwalają ich możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również ich usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1 k.r.o.)”.
Perspektywa wytoczenia powództwa o alimenty przeciwko dziadkom dziecka, jako pewna taktyka procesowa, która może okazać się mobilizujący ażeby rodzic dziecka zaczął sam realizować swój obowiązek alimentacyjny względem swojego dziecka
Skierowanie pozwu o alimenty przeciwko dziadkom dziecka może wpłynąć bowiem na to, że wówczas sam rodzic zacznie wykonywać swój obowiązek alimentacyjny i regulować alimenty. Jest to niekiedy stosowana taktyka procesowa, która ma właśnie zmobilizować drugiego rodzica, który uchyla się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego względem swojego dziecka, by wreszcie zaczął rzetelnie wykonywać swoje obowiązki wobec dziecka.
Adwokat Paulina Chebel
