Ile kosztuje rozwód?
Na jakie koszty musi być przygotowany małżonek, w sprawie o rozwód? Decyzja o rozwodzie powinna być podjęta przy świadomości kwestii finansowych związanych z danym wyborem. Ja nazywam się Paulina Chebel, jestem adwokatem i zapraszam do lektury artykułu.
1. Opłata sądowa od pozwu o rozwód
Pierwszym kosztem rozwodu, z jakim należy się liczyć to koszt opłaty sądowej od pozwu o rozwód. Opłata sądowa od pozwu o rozwód jest stała i wynosi 600 zł na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę tą uiszcza powód, czyli małżonek, który występuje z powództwem o rozwód do sądu. Opłatą tą wnosi się na rachunek bankowy właściwego miejscowo Sądu Okręgowego.
Opłata ta rozliczana jest na zakończenie postępowania, tj. po uprawomocnieniu się wyroku o rozwód. Opłatę tą w razie rozwiązania małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie, po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego sąd z urzędu nakazuje zwrot, małżonkowi, będącemu stroną powodową kwoty 300 zł, czyli połowy opłaty od pozwu o rozwód. Nadto sąd w wyroku rozwodowym zasądza od strony przeciwnej czyli pozwanego o rozwód małżonka, na rzecz małżonka, będącego stroną powodową kwoty 150 zł.
Jak będzie gdy orzeczenie rozwodu będzie z orzekaniem o winie? Wówczas w dużej mierze to czy taka opłata sądowa zostanie zwrócona małżonkowi, który ją poniósł przez drugiego małżonka zależne będzie od ostatecznego wyniku sprawy.
2. Inne opłaty sądowe związane z wnioskami jakie mogą pojawić się w sprawie o rozwód
Dodatkowe opłaty sądowe w sprawie o rozwód mogą pojawić się w zależności od tego z jakimi żądaniami, wnioskami będą występować małżonkowie przed sądem rozwodowym.
a) Opłata sądowa od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia
Wnosząc o rozwód, małżonek może występować z różnymi żądaniami, wnioskami. Często z uwagi na niebezpieczeństwo trwania postępowania o rozwód przez dłuższy czas, małżonkowie chcą uregulować czasowo pewne istotne kwestie związane np. z ustaleniem na czas trwania postępowania w sądzie harmonogramu kontaktów z dzieckiem, czy wysokości alimentów uiszczanych na dziecko przez czas trwania postępowania w sądzie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. A czas trwania takiego postępowania jest oczywiście uzależniony od poziomu skonfliktowania małżonków, od tego czy małżonek wnosi o rozwód z orzekaniem o winie czy bez orzekania o winie.
Pamiętać należy, że małżonek tej opłaty może uniknąć, jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia małżonek zamieści od razu w pozwie o rozwód, czyli np. w pozwie o rozwód małżonek może umieścić wniosek o udzielenie zabezpieczenia alimentów na dziecko czy zabezpieczenia kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania. Wówczas od takiego wniosku, który jest zamieszczony już w pozwie o rozwód nie pobiera się dodatkowo opłaty sądowej na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Jeżeli natomiast wniosek o udzielenie zabezpieczenia zostanie złożony już w toku postępowania o rozwód, to wówczas od takiego wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia pobiera się stałą opłatę sądową w kwocie 100 złotych na podstawie art. 68 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę taką małżonek musi uiścić na rachunek bankowy Sądu Okręgowego rozpoznającego sprawę o rozwód. Dowód uiszczenia takiej opłaty należy przedłożyć jako załącznik do wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia.
! Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia występuje strona uprawniona do alimentów, bowiem strona dochodząca alimentów na mocy art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie ma obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od takiego wniosku.
Czyli np. wniosek o zabezpieczenie alimentów nie podlega opłacie sądowej niezależnie od tego czy jest zawarty już w pozwie o rozwód, czy w osobnym piśmie procesowym.
Podobnie opłatę stałą w kwocie 100 zł pobiera się od wniosku o zmianę lub uchylenie zabezpieczenia roszczenia na podstawie art. 68 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
! Ponownie pamiętać należy, że i w takim wypadku wyjątkiem jest sytuacja, kiedy z takim wnioskiem występuje strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych – wówczas strona taka nie ma obowiązku uiszczania opłaty sądowej od takiego wniosku o zmianę lub uchylenie zabezpieczenia roszczenia.
Czyli np. gdy strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych w postępowaniu o rozwód wnosi o zmianę zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego z uwagi np. na zmianę okoliczności, większe usprawiedliwione potrzeby dziecka wówczas taki wniosek o zmianę udzielonego zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego na dziecko nie podlega opłacie sądowej.
b) Opłata sądowa od żądania w zakresie podziału majątku wspólnego małżonków
W pozwie o rozwód małżonek może wnosić dodatkowe żądanie w zakresie podziału majątku wspólnego małżonków.
Wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej, wiąże się się z dodatkową opłatą sądową w kwocie 1000 zł. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych – podstawą prawną jest art. 38 ust. 1 i ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Żądanie podziału majątku wspólnego w pozwie o rozwód w praktyce jest rzadkie, gdyż sąd na wniosek jednego z małżonków może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce z uwagi na spór między małżonkami dochodziłoby do takiej zwłoki w rozpatrzeniu samej sprawy o rozwód.
Pamiętać należy o tym, o tym, że taka opłata sądowa od wniosku o podział majątku wspólnego małżonków nie jest uiszczana już na etapie pozwu o rozwód. Opłata ta jest rozliczana dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie o rozwód, czyli w wyroku rozwodowym w oparciu o art. 26 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. To znaczy, że sprawie o rozwód w razie podziału wspólnego majątku sąd dopiero w wyroku rozwodowym w instancji pobiera od małżonka wskazaną opłatę w wysokości przewidzianej od wniosku w takiej sprawie, tj. wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej, czyli w oparciu o art. 38 ust. 1 i ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – opłatę stałą w kwocie 1000 złotych, albo 300 zł jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku.
c) Opłata sądowa od żądania eksmisji małżonka
Nadto w pozwie o rozwód małżonek może wnosić dodatkowe żądanie w przedmiocie eksmisji małżonka ze wspólnego mieszkania. Podstawą prawną takiego rozstrzygnięcia jest art. 58 § 2 zdanie drugie k.r.o., który przewiduje, że może to nastąpić, na żądanie małżonka, w wypadkach wyjątkowych, gdy drugi małżonek swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.
Należy tu uczynić podobne zastrzeżenie jak powyżej, o tym że taka opłata sądowa od takiego żądania o nakazanie eksmisji drugiego małżonka przez sąd nie jest uiszczana już na etapie pozwie o rozwód. Opłata ta jest rozliczana dopiero w oparciu o art. 26 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w razie nakazania eksmisji jednego z małżonków w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, w ten sposób, że pobiera się od małżonka także opłatę w wysokości przewidzianej od pozwu w takiej sprawie, tj. pozwu w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego, czyli w oparciu o art. 27 pkt 11 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – 200 zł.
d) Opłata sądowa stosunkowa w razie zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka
W określonych stanach faktycznych małżonek może domagać się już w pozwie o rozwód zasądzenia na swoją rzecz alimentów od byłego małżonka po rozwodzie.
Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w sprawach o rozwód w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka na podstawie art. 60 k.r.o., w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, pobiera się od małżonka zobowiązanego opłatę stosunkową od zasądzonego roszczenia.
Tym samym wówczas w sprawie o rozwód w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, sąd rozwodowy nakazuje pobrać od małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów opłatę stosunkową, której wysokość jest uzależniona od wartości zasądzonego roszczenia alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka. Wartość zasądzonego roszczenia alimentacyjnego stanowi suma świadczeń alimentacyjnych za jeden rok. Od obliczonej w ten sposób wartości należy obliczyć opłatę sądową zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – „w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych”.
e) Opłata sądowa od wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia oraz o doręczenie orzeczenia sądu wraz z uzasadnieniem
Wniosek o uzasadnienie orzeczenia sądu zapadłego w sprawie o rozwód podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł na podstawie art. 25b ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – „Opłatę stałą w kwocie 100 złotych pobiera się od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia”. Ta opłata sądowa została wprowadzona stosunkowo niedawno, bo nowelizacją z lipca 2019 r., która weszła w życie z dniem 21 sierpnia 2019 r.
Orzeczeniem takim oprócz wyroku o rozwód, może być również postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia. Wówczas jeżeli strona nie zgadza się z takim postanowieniem to występując z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienie takiego postanowienia musi liczyć się z koniecznością uiszczenia opłaty sądowej od takiego wniosku w wysokości właśnie 100 zł.
Z jakimi kosztami musi liczyć się jeszcze małżonek?
a) Koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd tzw. mediacji sądowej
W każdym stanie sprawy o rozwód sąd może skierować małżonków do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód. Wówczas należy liczyć się z kosztami tak przeprowadzonej mediacji na skutek skierowania małżonków przez sąd.
Na koszty mediacji składa się wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego, które wynosi za pierwsze posiedzenie 150 złotych, a za każde kolejne – 100 złotych – łącznie nie więcej niż 450 złotych. A nadto zwrotowi mediatorowi, podlegają udokumentowane i niezbędne wydatki mediatora poniesione w związku z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów przejazdów, wynajmu pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego – w wysokości nieprzekraczającej 70 złotych za jedno posiedzenie, korespondencji – w wysokości nieprzekraczającej 30 złotych. Jeśli mediator jest podatnikiem podatku VAT, to do tych kwot należy doliczyć jeszcze podatek VAT w wysokości 23%. Koszty mediacji strony postępowania co do zasady ponoszą po połowie, chyba, że ustalą między sobą inny zakres rozliczeń z mediatorem.
b) Koszty dowodu z opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS)
Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci sąd może zlecić sporządzenie opinii przez Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów (OZSS), w szczególności jeżeli żądania małżonków w przedmiocie powierzenia władzy rodzicielskiej, czy uregulowania kontaktów nie są zgodne. Wydatki wówczas obejmują zryczałtowane koszty przeprowadzenia dowodu z opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów. Rozliczenie wydatku takiej opinii następuje ostatecznie w wyroku rozwodowym, niemniej sąd może w trakcie dopuszczenia dowodu z takiej opinii wezwać małżonków do uiszczenia zaliczki na poczet takiej opinii.
c) Koszt należny kuratorowi za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego
W sprawie o rozwód, gdy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron. Wówczas wydatki obejmują wynagrodzenie należne kuratorom sądowym za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w sprawie o rozwód. Koszt takiego wydatku to ok. 75 zł za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Rozliczenie takiego wydatku związanego z przeprowadzeniem wywiadu przez kuratora sądowego następuje na koniec postępowania, w wyroku rozwodowym, w ten sposób, że sąd nakazuje pobrać od małżonka w zależności od wyniku postępowania daną kwotę tytułem zwrotu kosztów wywiadów kuratorskich.
Ponadto małżonek może ustanowić profesjonalnego pełnomocnika w sprawie o rozwód.
Wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w sprawie o rozwód
Małżonek, chcący wnieść sprawę o rozwód do sądu może ustanowić pełnomocnika, który będzie reprezentował go w sądzie w sprawie o rozwód. Wówczas musi liczyć się z poniesieniem kosztów honorarium dla adwokata lub radcy prawnego, który będzie reprezentował stronę przed sądem. Koszty wynagrodzenia pełnomocnika zależą od tego czy małżonek zdecyduje się na rozwód z orzekaniem o winie, czy bez orzekania o winie, z jakimi żądaniami wystąpi dodatkowo, z jakim nakładem pracy będzie łączyło się zlecenie. Koszt taki ustalany jest indywidualnie.
Od pełnomocnictwa udzielonego profesjonalnemu pełnomocnikowi należy uiścić tzw. opłatę skarbową w wysokości 17 zł. Opłata ta jest uiszczana na konto właściwego Urzędu Miasta.
Kto ostatecznie ponosi koszty w sprawie o rozwód?
W zakresie kosztów procesu zasadą w postępowaniu sądowym jest zasada zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę pokrywa koszty postępowania. Zgodnie bowiem z art. 98 § 1 k.p.c. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jest to główna zasada.
Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.
Czyli np. Małżonek, który zostanie pozwany o rozwód, będzie stroną przegrywającą sprawę w całości, jeżeli sąd rozwiąże małżeństwo przez rozwód uwzględniając w całości żądanie orzeczenia przez sąd o wyłącznej winie pozwanego małżonka, wniesione w pozwie o rozwód przez drugiego małżonka.
Np. Małżonek, który występuje z pozwem o rozwód i domaga się orzeczenia przez sąd o wyłącznej winie pozwanego małżonka, będzie stroną przegrywającą sprawę w części, gdy rozwód zostanie orzeczony z winy obu stron.
Tak jak to zostało wskazane powyżej w wyroku rozwodowym w zależności od rozstrzygnięcia, tj. uwzględnienia żądania czy nie, sąd dokonuje rozliczenia również opłat związanych z poszczególnymi rozstrzygnięciami. Zgodnie bowiem z art. 26 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych –w sprawach o rozwód w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, pobiera się od małżonka zobowiązanego opłatę stosunkową od zasądzonego roszczenia, a w razie nakazania eksmisji jednego z małżonków albo podziału wspólnego majątku pobiera się także opłatę w wysokości przewidzianej od pozwu lub wniosku w takiej sprawie.
To znaczy, że wnosząc pozew o rozwód małżonek uiszcza jedynie 600 zł, a opłata stosunkowa związana z ewentualnym zasądzeniem alimentów od małżonka, opłata stała związana z nakazem eksmisji jednego z małżonków, czy opłata stała od wniosku o podział majątku wspólnego jest rozliczna w orzeczeniu kończącym postępowanie rozwodowe w instancji, w zależności od wyniku sprawy w wysokościach wskazanych powyżej.
Zwolnienie od kosztów sądowych
Czy małżonek w sprawie o rozwód może ubiegać się od zwolnienie od kosztów sądowych? Czy małżonek, np. dla którego opłata sądowa od pozwu jest za wysoka i nie jest w stanie jej ponieść może ubiegać się o zwolnienie z konieczności jej poniesienia?
Tak, rozwiązaniem jest instytucja zwolnienia o kosztów sądowych. Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości. Nadto Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 10 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd – w zakresie przyznanego jej zwolnienia nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.
Zasadą jest, że zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
Wówczas aby uzyskać takie zwolnienie małżonek musi złożyć do sądu odpowiedni wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych. Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić np. w pozwie o rozwód. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Formularz takiego oświadczenia jest dostępny w siedzibie każdego sądu albo na stronach internetowych danego sądu, czy też stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Do wniosku oraz oświadczenia najlepiej przedłożyć stosowne dokumenty na wykazanie faktu sytuacji majątkowej i rodzinnej strony starającej się o uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych.
Pamiętać należy, że zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego przeciwnikowi, w razie przegrania sprawy.
Adwokat Paulina Chebel
