Rozwód bez orzekania o winie czy z orzeczeniem o winie? - Paulina Chebel

Rozwód bez orzekania o winie

czy z orzeczeniem o winie?

Wypowiedzenie sakramentalnego „tak”, wypowiedzenie słów przysięgi małżeńskiej „ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz, że Cię nie opuszczę aż do śmierci” , a następnie „ogłaszam Was mężem i żoną” by „żyli długo i szczęśliwie„. Takie jest założenie. Małżeństwo ma trwać i wytrwać w zdrowiu i w chorobie, w dobrej i złej doli, aż do końca życia. Małżonkowie, co naturalne, stając na ślubnym kobiercu nie planują rozwodu. Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód stanowi dopuszczalne przez system prawny odstępstwo od zasady trwałości związku małżeńskiego zawieranego, co do zasady na całe życie. Życie jednak pisze różne scenariusze i często ma inne zakończenie niż w szczęśliwych baśniach o Kopciuszku i Księciu. Decyzja o rozwodzie jest jedną z najtrudniejszych decyzji w życiu i jak pokazują badania jednym z najbardziej traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka. W badaniach dwóch amerykańskich psychiatrów Thomasa Holmes’a oraz Richarda Rahe z Washington University w Seattle, rozwód zajął drugie miejsce na liście najbardziej traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka, zaraz po śmierci współmałżonka, która zajęła pierwsze miejsce na liście.

Decyzja o rozwodzie zawsze powinna być przemyślana. Należy mieć świadomość różnych konsekwencji i skutków związanych z podjęciem decyzji o rozwodzie, znając swoje prawa i obowiązki. Aby świadomie podjąć decyzję należy mieć świadomość jakie konsekwencje łączą się z podjęciem decyzji o rozwodzie bez orzekania o winie, a jakie z orzeczeniem o winie. Jakie znaczenie ma orzekanie oraz zaniechanie orzekania o winie rozkładu pożycia małżeńskiego w wyroku rozwodowym? Jaka jest różnica prawna wyroku rozwodowego z orzeczeniem o winie i bez orzekania o winie? Kiedy warto wystąpić z żądaniem rozwodu bez orzekania o winie, a kiedy z żądaniem rozwodu z wyłącznej winy małżonka?

Nazywam się Paulina Chebel, jestem adwokatem, zajmuję się prawem rodzinnym i zapraszam serdecznie do artykułu.

Przesłanki rozwodu

Zgodnie z art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pozytywną przesłanką warunkującą orzeczenie rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia między małżonkami. Zatem każdy z małżonków kiedy nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia pomiędzy nimi może wnieść pozew o rozwód do sądu.

Art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

„Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód”

Obowiązek sądu orzeczenia o winie za rozkład pożycia małżeńskiego w wyroku rozwodowym

Zgodnie z art. 57 § 1 i 2 k.r.o. zasadą jest, że sąd orzekając rozwód, w wyroku rozwodowym orzeka, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

W pozwie o rozwód należy zatem określić czy strona wnosi o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie czy z orzekaniem o winie.

Podejmując decyzję czy małżonek będzie wnosił o rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie czy z orzeczeniem o winie drugiego małżonka dobrze odpowiedzieć sobie między innymi na następujące pytania:

Na czym Ci zależy? Co jest dla Ciebie ważne? Czy wiesz jakie są różnice pomiędzy rozwodem bez orzekania o winie a rozwodem z orzeczeniem o winie? O czym powinno się wiedzieć by dokonać świadomego wyboru, podjąć słuszną decyzję najlepszą w Twojej konkretnej sytuacji? W jakiej sytuacji majątkowej jesteś, a w jakiej będziesz po rozwodzie?

I. Jeżeli zależy Ci na czasie i szybkim rozwodzie – rozwód bez orzekania o winie

Niewątpliwie powodem, dla którego strony wnoszą o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie jest czas trwania postępowania rozwodowego, a w konsekwencji czego data ustania małżeństwa, gdyż małżeństwo ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Proces rozwodowy z takim żądaniem rozwodu bez orzekania o winie jest niewątpliwie szybszy, a wyrok rozwodowy może nawet zapaść po pierwszej rozprawie, tym bardziej gdy strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci, albo też mają ale uda im się wypracować tzw. porozumienie rodzicielskie, w którym uregulują wszystkie kwestie dotyczące sytuacji opiekuńczo- wychowawczej małoletnich wspólnych dzieci po rozwodzie.

Wówczas przed wydaniem wyroku rozwodowego sąd wyznacza rozprawę, na której przesłucha strony i odbiera od małżonków stosowne oświadczenia w kwestii ustalenia czy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia, a zatem czy spełnione zostały przesłanki pozytywne orzeczenia rozwodu. Wówczas też sąd nie będzie prowadził postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia kwestii winy małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego, a sprawy rozwodowe z żądaniem orzekania o winie za rozkład pożycia małżeńskiego mogą trwać nawet kilka lat w zależności od ilości powołanych przez stronę środków dowodowych np. w postaci świadków na okoliczność wykazania winy drugiego z małżonków.

II. Jeżeli zależy Ci na uzyskaniu rozwodu z zaznaczeniem wyłącznej winy drugiego małżonka z przyczyn moralnych, honorowych – rozwód z żądaniem rozwiązania małżeństwa z wyłącznej winy drugiego małżonka

Przyczyną, dla której małżonkowie decydują się na żądanie rozwodu z wyłącznej drugiego małżonka jest kwestia honorowa, moralna. Można sobie wyobrazić taką sytuację rodzinną, w której jeden małżonek, np. żona praktycznie od początku trwania małżeństwa jest szykanowana, poddawana przemocy psychicznej i fizycznej, a jej samej nie można przypisać najmniejszej winy za rozpad małżeństwa, pojawia się wówczas pytanie czy uzyskanie rozwodu małżeństwa trwającego przez kilkanaście, czy kilkadziesiąt lat z orzeczeniem po jednej rozprawie w sądzie bez orzekania o winie będzie dla takiej małżonki satysfakcjonujące z punktu widzenia honorowego, moralnego, psychologicznego? Z drugiej zaś strony czy mąż, który jest zdradzany przez małżonkę, która nie interesuje się nim i dziećmi będzie usatysfakcjonowany moralnie jeśli uzyska rozwód bez orzekania o winie? Wszystko zależy oczywiście od człowieka, od jego wyboru. Niektórzy chcą się po prostu rozwieść szybko, by zacząć nowe życie i zapomnieć o nieudanym małżeństwie i wnoszą o rozwód bez orzekania o winie. Niektórzy natomiast, co jest w pełni zrozumiałe chcą, nie tylko zakończenia związku małżeńskiego przez rozwód, ale czując się skrzywdzeni, upokorzeni chcą również uzyskać wyrażenie, potwierdzenie takiego faktu, że są bez winy w sentencji wyroku rozwodowego, że to nie oni zawinili, a odpowiedzialność za rozpad małżeństwa spoczywa jedynie na drugim małżonku, traktując taki wyrok sądu jako swoisty rewanż, rekompensatę.

III. Świadomość konieczności udowodnienia w sądzie wyłącznej winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego małżonka w przypadku żądania rozwodu z orzeczeniem wyłącznej winy męża/żony

Należy pamiętać, że w przypadku podjęcia decyzji o rozwodzie z orzekaniem o wyłącznej winie małżonka należy liczyć się z tym, że konieczne będzie wykazanie – udowodnienie przed sądem, wyłącznej winy drugiego małżonka za rozkład pożycia małżeńskiego.

Wnosząc o rozwód z orzekaniem o wyłącznej winie małżonka należy odpowiednio przygotować strategię procesową i dysponować dowodami w sądzie na wykazanie wyłącznej winy drugiego małżonka, a w konsekwencji czego należy przygotować się na walkę w sądzie, która może trwać nawet kilka lat w zależności od materiału dowodowego jaki zostanie przedstawiony np. w postaci dowodu z zeznań świadków. Należy mieć świadomość tego z jakimi emocjami będą łączyły się rozprawy w sądzie, mające na celu wykazanie wyłącznej winy drugiego małżonka. Konieczne bowiem będzie upublicznienie przed sądem wszelkich krzywd, upokorzeń doznanych przez małżonka, któremu zarzuca się wyłączną winę za rozpad małżeństwa.

IV. Świadomość znaczenia pojęcia „winy za rozkład pożycia małżeńskiego” przy rozwodzie

Należy mieć świadomość również kwestii rozumienia znaczenia winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego w polskim prawie rodzinnym. Za winnego uznaje się tego małżonka, który przez swoje działanie lub zaniechanie naruszył obowiązki małżeńskie, wynikające z zawarcia związku małżeńskiego, a które uregulowane są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym lub zasad współżycia społecznego i doprowadził do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.

Pamiętać należy równocześnie, że w prawie rodzinnym w zakresie orzekania o winie przy rozwodzie nie ma bowiem czegoś takiego jak wina mniejsza czy większa w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Przypomnieć bowiem należy, że wina w prawie rodzinnym przy rozwodzie nie jest stopniowalna. Co to oznacza? To, że za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego uznaje się tego małżonka, którego zachowanie – działanie lub zaniechanie stanowiło naruszenie obowiązków małżeńskich i doprowadziło do zupełnego i trwałego rozpadu małżeństwa, w jakimkolwiek stopniu. Czyli jeżeli sąd ustali, że nawet w najmiejszym stopniu strona wnosząca o rozwód z orzekaniem o winie również jest winna rozkładu pożycia małżeńskiego wówczas już wykluczone jest uznanie jej za niewinną tylko z tego względu, że jej wina jest „mniejsza”.

Jednocześnie wskazać należy, że w kodeksie rodzinnym nie ma wskazanych zachowań, które przesądzą o wyłącznej winie jednego z małżonków. W orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że do rozkładu pożycia małżeńskiego z wyłącznej winy przyczyniają się takie zachowania małżonka jak np. zdrada, przemoc fizyczna, psychiczna, nielojalność, nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny, nałogi – alkoholizm.

Podejmując zatem decyzję w zakresie tego czy będziemy wnosić o rozwód z orzekaniem o winie, czy bez orzekania o winie należy dobrze przeanalizować historię rodzinną danego małżeństwa i dobrze przygotować strategię procesową, zgromadzić odpowiednie dowody. Powinno się przeanalizować swoją sytuację małżeńską, odtworzyć swoją historię małżeńską celem odpowiedzi na pytanie czy w postępowaniu małżonka, np. żony, która wnosi o rozwód z orzekaniem o wyłącznej winie np. męża sąd może dopatrzyć się winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego w jakimkolwiek stopniu. Bowiem trzeba być świadomym tego, że druga strona może również podjąć walkę w sądzie i wówczas musisz być przygotowany na odparcie jej zarzutów, mających na celu wykazanie Twojej winy w rozpadzie małżeństwa.

Trzeba mieć świadomość, że jeżeli strona wnosi o rozwód z orzekaniem o winie, tj. z wyłącznej winy małżonka, to sąd będzie zobowiązany ustalić czy i kto tą winę za rozkład pożycia małżeńskiego faktycznie ponosi. Wówczas może się zdarzyć tak, że sąd przypiszę winę za rozkład pożycia małżeńskiego zarówno żonie, jak i mężowi, wydając orzekając rozwód z winy obu stron.

V. Dlaczego ponadto małżonkowie decydują się walczyć o rozwód z wyłącznej winy drugiego małżonka?

Poza znaczeniem moralnym dla małżonków z uzyskaniem wyroku rozwodowego z orzeczeniem o winie łączą się również skutki prawne związane z istnieniem obowiązku alimentacyjnego wobec małżonka po rozwodzie. Dlatego przy podjęciu decyzji o tym, czy małżonek będzie chciał walczyć w sądzie o rozwód z wyłącznej winy drugiego małżonka, dobrze jest odpowiedzieć na pytanie w jakiej sytuacji finansowej małżonek jest a w jakiej będzie po rozwodzie?

Podejmując decyzję w przedmiocie tego, czy będziemy wnosić o rozwód z orzekaniem o wyłącznej winie jednego z małżonków czy bez orzekania o rozwód należy mieć świadomość różnicy w zakresie obowiązku alimentacyjnego pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami zarówno co do okresu istnienia takiego obowiązku, jak i przesłanek jego powstania. A różnica ta jest znacząca i właśnie z uwagi na ten aspekt materialny, małżonkowie decydują się o walkę w sądzie o przypisanie drugiemu małżonkowi wyłącznej winy za rozpad pożycia małżeńskiego.

Po pierwsze, pamiętać należy, że nawet przy rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie między rozwiedzionymi małżonkami istnieje wzajemny obowiązek alimentacyjny, niemniej jest on inaczej uregulowany niż w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron albo z wyłącznej winy jednego z małżonków w zakresie jego trwania oraz inaczej niż orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków w zakresie jego przesłanki wystąpienia.

Obowiązek alimentacyjny przy rozwodzie bez orzekania o winie

Zgodnie bowiem z art. 60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Zatem przesłanką wystąpienia obowiązku alimentacyjnego przy rozwodzie bez orzekania o winie jest stan niedostatku rozwiedzionego małżonka.Wskazany obowiązek alimentacyjny w przypadku rozwodu bez orzekania o winie nie trwa jednak całe życie, gdyż prawo przewiduje dwie szczególne przyczyny wygaśnięcia tego obowiązku.

Po pierwsze, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.

Po drugie, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

A jak wygląda obowiązek alimentacyjny między małżonkami po rozwodzie przy rozwodzie z orzeczeniem wyłącznej winy jednego z małżonków?

Obowiązek alimentacyjny małżonków po rozwodzie z orzekaniem o wyłącznej winie jednego z małżonków

Konsekwencją orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka, jest możliwość aby Sąd orzekł o roszczeniu alimentacyjnym wobec małżonka niewinnego, ale mając na względzie przepis art. 60 § 2 k.r.o.

Jak zostało to wskazane powyżej jeżeli sąd orzeka rozwód bez orzekania o winie albo rozwód z winy obu stron wówczas przesłanką żądania alimentów na rzecz małżonka jest tzw. stan niedostatku, przy czym przy rozwodzie bez orzekania o winie ten obowiązek alimentacyjny trwa co do zasady 5 lat od orzeczenia rozwodu (chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni), a przy rozwodzie z winy obu stron obowiązek ten jest co do zasady dożywotni.

Inaczej jest w przypadku, gdy rozwód zostanie orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonka. W czym tkwi różnica?

Zgodnie z art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Tym samym po pierwsze, przy rozwodzie z wyłącznej winy jednego z małżonków pojawia się inna przesłanka obowiązku alimentacyjnego – w postaci istotnego pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, która jest inaczej rozumiana niż stan niedostatku.

Po drugie, obowiązek alimentacyjny oparty na wymienionej przesłance jest nieograniczony w czasie.

Po trzecie, należy mieć świadomość, że rozwiedziony małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego chociażby znajdował się w niedostatku.

Zatem przy podjęciu decyzji czy małżonek będzie wnosił o rozwód bez orzekania o winie czy z orzekaniem o wyłącznej winie drugiego małżonka, należy odpowiedzieć sobie na pytanie czy na skutek orzeczenia rozwodu dojdzie do istotnego pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, albowiem małżonek wyłącznie winny był dotychczas stroną silniejszą ekonomicznie.

Na temat każdego z rodzaju rozwodów przeczytasz w artykułach na blogu:

„Rozwód bez orzekania o winie małżonków„

„Rozwód z orzeczeniem wyłącznej winy małżonka”

„Rozwód z winy obu stron„