Rozwód z winy obu stron
Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 57 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zasadą jest, że sąd orzekając rozwód orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Sąd może odstąpić od tego obowiązku wyłącznie na zgodne żądanie małżonków. Zatem jeśli jeden z małżonków będzie wnosił o rozwód bez orzekania o winie, a drugi nie zgodzi się na to i będzie wnosił o rozwód z orzekaniem o winie to sąd będzie zobligowany do ustalenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego. W takim przypadku może zdarzyć się tak, że orzekając o winie sąd może uznać winę obojga małżonków, konsekwencją czego będzie wydanie przez sąd wyroku rozwodowego z winy obu stron i o tym przeczytasz w niniejszym artykule. Ja nazywam się Paulina Chebel, jestem adwokatem i zapraszam serdecznie do lektury artykułu.
Jak rozumieć winę małżonka za rozkład pożycia małżeńskiego zgodnie z polskim prawem rodzinnym?
Za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego lub zasad współżycia społecznego i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia (tak wyrok SN z dnia 28 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 406/02).
Zatem za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego uznaje się tego małżonka, którego zachowanie – działanie lub zaniechanie stanowiło naruszenie obowiązków małżeńskich i doprowadziło do zupełnego i trwałego rozpadu małżeństwa, czyli do zaistnienia przesłanki pozytywnej rozwodu.
Pamiętać jednocześnie należy, że w polskim prawie rodzinnym nie ma winy mniejszej czy większej za rozkład pożycia małżeńskiego, gdyż jest ona niestopniowalna. „Przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę „większą”, a który „mniejszą” (tak wyrok SN z dnia 24 maja 2005 r., sygn. akt V CK 646/04), gdyż „Kodeksowi rodzinnemu i opiekuńczemu w kontekście rozkładu życia małżeńskiego nie jest znane pojęcie winy większej lub mniejszej, dla jej przypisania bowiem wystarczy każde zachowanie strony, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 marca 2010 r., sygn. akt I ACa 46/10). Art. 57 § 1 k.r.o. nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2000 r., sygn. akt V CKN 323/00).
Podstawą uznania winy małżonka jest ustalenie przez sąd, że zachowanie małżonka przyczyniło się w jakimkolwiek stopniu do powstania bądź utrwalenia rozkładu pożycia, obojętne natomiast ze stanowiska oceny winy jest to, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do tego. Nierówny stopień winy małżonków nie stanowi przeszkody do uznania ich współwinnymi rozkładu pożycia. Jak akcentuje się w doktrynie i orzecznictwie SN małżonek, który zawinił powstaniu jednej z kilku przyczyn rozkładu, staje się współwinny, chociażby drugi współmałżonek dopuścił się wielu i to cięższych przewinień. Niedopuszczalna jest bowiem kompensata wzajemnych przewinień (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 r., sygn. akt I ACa 1422/03).
Dla ustalenia w myśl art. 57 § 1 k.r.o., który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego, istotne są zachowania małżonków, które mogą być uznane za przyczynę rozkładu i ocenione jako zawinione spowodowanie rozkładu pożycia.
TYM SAMYM KIEDY SĄD ORZEKA ROZWÓD Z WINY OBU STRON?
Sąd orzeknie rozwód z winy obu stron wówczas gdy ustali, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnego stanu faktycznego historii małżeństwa, że małżonkowie swoim postępowaniem – działaniem czy zaniechaniem razem doprowadzili, tj. zarówno mąż i żona do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wyrok rozwodowy orzeczony z winy obu stron jest bowiem wynikiem postępowania rozwodowego, z którego wynika, że do rozkładu pożycia małżeńskiego i naruszenia obowiązków małżeńskich doprowadzili małżonkowie razem, przyczyniając się do tego swoimi działaniami czy zaniechaniami do jego powstania w jakimkolwiek stopniu, gdyż tak jak zostało to wskazane powyżej stopień zawinienia występujący po stronie każdego z małżonków pozostaje bez znaczenia dla rozwiązania małżeństwa z winy obu stron (wyrok SN z dnia 2 czerwca 2000 r., sygn. akt II CKN 973/98).
Jakie konkretnie działania/zaniechania wskazywane w orzecznictwie mogą przesądzać o winie małżonka za rozkład pożycia małżeńskiego?
Przykładowe zawinione przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego
Statystycznie najczęściej występującymi w praktyce zawinionymi przyczynami, powodami rozkładu pożycia małżeńskiego są:
1) zdrada małżonka,
2) nielojalne postępowanie, (porzucenie rodziny, brak udzielenia pomocy małżonkowi),
3) poniżanie, awantury, przemoc fizyczna, psychiczna małżonka,
3) nieuzasadniona odmowa pracy zarobkowej na miarę sił i możliwości małżonka,
4) nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny,
5) brak współdziałania i pomocy w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci;
6) nieuzasadniona odmowa współżycia,
Czyli przykładowo jeżeli jeden z małżonków dopuścił się kilku z tych czynów, stanowiących zawinione przyczyny rozkładu pożycia, skutkujących możliwością przypisania mu przez sąd winy za rozpad małżeństwa, np. nie pomagał żonie w prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci, odmawiał pracy zarobkowej na miarę jego sił i możliwości, a drugi małżonek dopuścił się chociażby jednej z nich, np. żona wszczynała bezpodstawnie awantury to wówczas sąd będzie mógł również przypisać mu winę, a w konsekwencji czego orzec o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód z winy obu stron.
Częstym powodem rozpadu pożycia małżeńskiego jest tzw. niezgodność charakterów małżonków, która ujawnia się w różnych sposobach spędzania czasu, różnych metodach wychowania dzieci, a nawet różnych światopoglądach. Przykładowo określenie, czy winę rozkładu pożycia ponoszą wówczas oboje małżonkowie, czy jedno z nich, wymaga od sądu ustalenia czy i w jakim zakresie powyższe różnice charakterów były znane małżonkom w chwili zawarcia związku małżeńskiego, czy małżonkowie czynili jakieś ustalenia w tych kwestiach jak będą postępować po zawarciu związku małżeńskiego, a jeśli tak, to czy zostały one naruszone przez któregoś z nich i z jakich przyczyn.
Jakie są skutki rozwodu z winy obu stron?
Obowiązek alimentacyjny przy rozwodzie z winy obu stron
Poza znaczeniem moralnym dla małżonków z orzeczeniem o winie łączą się również skutki prawne związane z istnieniem obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie bowiem z art. 60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Pamiętać zatem należy, że przy rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód z winy obu stron między rozwiedzionymi małżonkami istnieje wzajemny obowiązek alimentacyjny.
Podobnie jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, przesłanką jego istnienia jest stan niedostatku rozwiedzionego uprawnionego małżonka, niemniej w przeciwieństwie do rozwodu bez orzekania o winie, jest to obowiązek dożywotni, nieograniczony w czasie, trwający aż do uchylenia go przez sąd (w przypadku rozwodu bez orzekania o winie obowiązek alimentacyjny trwa co do zasady 5 lat od orzeczenia rozwodu). Tym samym warto, ażeby małżonek przeanalizował swoją sytuację materialną, w której znajdzie się po rozwodzie, bowiem może się okazać, że choć małżonek nie zdoła wykazać wyłącznej winy drugiego małżonka, to jednak nie wyrażając zgody na rozwód bez orzekania o winie, może doprowadzić po przeprowadzeniu przez sąd postępowania dowodowego do rozwodu z winy obu stron, a to z kolei będzie skutkowało możliwością żądania w sytuacji niedostatku dożywotnich alimentów od byłego małżonka. Ponadto małżonek musi pamiętać, że wówczas taki nieograniczony czasowo zakres obowiązku alimentacyjnego jest wzajemny, czyli działa w dwie strony.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka uprawionego do alimentów nowego małżeństwa.
Orzeczenie rozwodu z winy obu stron, czy w ogóle żądanie rozwodu z orzekaniem o winie nie ma żadnego przełożenia na kwestie orzekania o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, czy kwestie związane np. z zasądzeniem alimentów na dzieci
Pamiętać należy, że orzeczenie rozwodu z winy obu stron, czy w ogóle żądanie rozwodu z orzekaniem o winie nie ma żadnego przełożenia na kwestie orzekania o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, czy kwestie związane np. z zasądzeniem alimentów na dzieci. Podobnie jest w przypadku gdy sąd na zgodny wniosek małżonków zaniecha orzekania o winie w wyroku rozwodowym. Ogólnie bowiem ustalenie winy małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego nie ma żadnego wpływu rozstrzygnięcia sądu w zakresie władzy rodzicielskiej czy kontaktów z dziećmi. Niemniej nie zmienia to faktu, że już samo konkretne zachowanie małżonka, w postaci znęcania się nad małżonkiem, przemocy fizycznej i psychicznej, które okazało się zawinioną przyczyną, prowadzącą do rozkładu pożycia małżeńskiego może mieć wpływ na konkretne rozstrzygnięcia sądu np. właśnie w zakresie rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem takiemu małżonkowi.
W kolejnym artykule już o tym kiedy warto żądać rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka.
Adwokat Paulina Chebel
